Πρώτες βοήθειες σε τροχαίο – Πλήρης οδηγός επιβίωσης

Κάθε χρόνο, χιλιάδες οικογένειες στην Ελλάδα βυθίζονται στο πένθος ή τη δοκιμασία της αναπηρίας εξαιτίας τροχαίων δυστυχημάτων. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ (2023), σημειώνονται πάνω από 9.500 τροχαία ατυχήματα με θύματα ετησίως, εκ των οποίων περισσότεροι από 600 άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους, ενώ χιλιάδες τραυματίζονται σοβαρά, με αρκετούς να μένουν ανάπηροι.

Τα κύρια αίτια περιλαμβάνουν:

• Υπερβολική ταχύτητα

• Απόσπαση προσοχής (κυρίως λόγω χρήσης κινητού τηλεφώνου κατά την οδήγηση)

• Οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ ή ουσιών

• Κακή συντήρηση οχημάτων

• Ελλιπής σήμανση και επικίνδυνες υποδομές

• Έλλειψη παιδείας και κυκλοφοριακής αγωγής

Πέρα από την ανθρώπινη τραγωδία, οι επιπτώσεις είναι τεράστιες και σε κοινωνικό επίπεδο: απώλεια παραγωγικότητας, επιβάρυνση του Εθνικού Συστήματος Υγείας (Ε.Σ.Υ.), μακροχρόνια αποκατάσταση τραυματιών, νομικές διαδικασίες. Η κυκλοφοριακή ασφάλεια είναι, επομένως, πρωτίστως ζήτημα συλλογικής ευθύνης και πολιτισμού.

Πηγή:1. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ (ΕΛΣΤΑΤ) – 2023: Οδικά Τροχαία Ατυχήματα (PDF) 2. Hellenic Statistical Authority (ELSTAT) – 2023: Road Traffic Accidents

Τα στατιστικά που πονάνε

• ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ (ΕΛΣΤΑΤ) – 2023: 646 θάνατοι σε τροχαία στην Ελλάδα

• Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ): Τα τροχαία είναι η πρώτη αιτία θανάτου για ηλικίες 5–29 ετών

• Πάνω από 500 περιπτώσεις σοβαρής αναπηρίας κάθε χρόνο στη χώρα μας

• Θύματα δεν είναι μόνο οδηγοί – πεζοί και ποδηλάτες ανήκουν στους πιο ευάλωτους

• ΟΟΣΑ / International Transport Forum (ITF) – 2017: Σύμφωνα με την έκθεση, στην Ελλάδα το συνολικό κόστος των τροχαίων ατυχημάτων εκτιμήθηκε σε περίπου 2,7 δισεκατομμύρια ευρώ, που αντιστοιχεί στο 1,5% του ΑΕΠ της χώρας.

Πηγή:1.ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ (ΕΛΣΤΑΤ) – 2023: Απολογισμός θανάτων από τροχαία δυστυχήματα στην Ελλάδα 2. Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) – 2023: Τα Τροχαία Πρώτη Αιτία Θανάτου για Νέους 5–29 Ετών 3. Έκθεση ΟΟΣΑ / International Transport Forum (ITF) – 2017: Οικονομικό Κόστος Τροχαίων στην Ελλάδα (PDF)

Η πρώτη βοήθεια είναι πράξη ευθύνης και ενσυναίσθησης

Σε έναν κόσμο που πολλές φορές παρατηρεί σιωπηλά, η πράξη βοήθειας είναι πράξη ανθρώπινης σύνδεσης. Δεν χρειάζεται να είσαι επαγγελματίας διασώστης. Η ψυχραιμία, η στοιχειώδης γνώση και η πρόθεση να βοηθήσεις μπορούν να κάνουν τη διαφορά ανάμεσα στη ζωή και στον θάνατο.

Εκπαίδευση, εξοπλισμός, πρόληψη, ενσυναίσθηση. Τέσσερις λέξεις που σώζουν ζωές. Και όλα ξεκινούν με την απόφαση να νοιαστείς.

Η πρόληψη ως πρώτη μορφή βοήθειας

Η πιο αποτελεσματική «πρώτη βοήθεια» είναι η πρόληψη του ατυχήματος. Και σε αυτό, κάθε οδηγός έχει ρόλο:

• Επαρκής ύπνος πριν την οδήγηση

• Αποφυγή χρήσης κινητού τηλεφώνου κατά την οδήγηση

• Προσαρμογή στις καιρικές και οδικές συνθήκες

• Πάντα χρήση ζώνης ασφαλείας και κράνους

Παράλληλα, η εκπαίδευση στις πρώτες βοήθειες μπορεί να μετατρέψει έναν απλό παρευρισκόμενο σε κρίσιμο υποστηρικτή ζωής. Μια φαινομενικά μικρή ενέργεια – όπως η τοποθέτηση ενός τραυματία σε θέση ανάνηψης, δηλαδή σε πλάγια στάση που επιτρέπει σε ένα αναίσθητο αλλά αναπνέον άτομο να διατηρεί ελεύθερους τους αεραγωγούς του και να μην πνιγεί από τη γλώσσα ή από εμετό – μπορεί να κάνει τη διαφορά ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο.

Τι πρέπει να περιλαμβάνει ένα πλήρες φαρμακείο αυτοκινήτου

Πέρα από τα βασικά που προβλέπει ο Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας (Κ.Ο.Κ.) και τις ελάχιστες νομικές απαιτήσεις (όπως γάζες, επίδεσμοι, οινόπνευμα και αυτοκόλλητη ταινία για στερέωση γάζας), ένα πραγματικά επαρκές και λειτουργικό φαρμακείο αυτοκινήτου θα πρέπει να περιλαμβάνει πρόσθετα υλικά για ουσιαστική υποστήριξη σε έκτακτα περιστατικά, σύμφωνα με τις σύγχρονες συστάσεις φορέων πρώτων βοηθειών.

• Ένα ζευγάρι γάντια μίας χρήσης (τουλάχιστον)

• Αντισηπτικό διάλυμα (οινόπνευμα ή χλωρεξιδίνη)

• Επιθέματα διαφόρων μεγεθών

• Ελαστικός επίδεσμος και αιμοστατικός επίδεσμος

• Τριγωνικός επίδεσμος (για πρόχειρη ανάρτηση ή ακινητοποίηση τραυματισμένου χεριού ή ώμου)

• Θερμική κουβέρτα (για υποθερμία/σοκ)

• Ψαλίδι με στρογγυλεμένη άκρη (για ασφαλές κόψιμο ρούχων ή επιδέσμων κοντά στο δέρμα, χωρίς κίνδυνο τραυματισμού)

• Μάσκα για τεχνητή αναπνοή (CPR barrier)

• Φακός (με μπαταρίες)

• Παγοκύστη μιας χρήσης

• Βασικές οδηγίες πρώτων βοηθειών

Σημαντικό: Το φαρμακείο πρέπει να ανανεώνεται τουλάχιστον μία φορά τον χρόνο ή μετά από κάθε χρήση, ώστε να ελέγχεται η ημερομηνία λήξης των υλικών, η ακεραιότητα της συσκευασίας και η πληρότητα του περιεχομένου. Ένα ληγμένο ή ελλιπές φαρμακείο μπορεί να αποδειχθεί αναποτελεσματικό ή ακόμη και επικίνδυνο σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης.

Όταν είσαι αυτόπτης μάρτυρας: Η ευθύνη ξεκινά πριν την πράξη

Το να βρεθείς μάρτυρας σε ένα τροχαίο ατύχημα μπορεί να είναι σοκαριστικό, όμως η στάση σου μπορεί να επηρεάσει καθοριστικά την εξέλιξη του περιστατικού. Είναι σημαντικό να παραμείνεις ψύχραιμος, να προστατεύσεις τον εαυτό σου και τους άλλους, και να υποστηρίξεις ουσιαστικά τις Αρχές και τα θύματα. Απόφυγε τη λήψη φωτογραφιών ή βίντεο, κατεύθυνε με ήρεμο τρόπο το πλήθος μακριά από το σημείο, και αν υπάρχουν συγγενείς ή συνεπιβάτες, προσπάθησε να τους κρατήσεις ήρεμους και ασφαλείς.

Ειδικές περιπτώσεις που απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή

Ορισμένα τροχαία ατυχήματα ενέχουν μεγαλύτερους κινδύνους ή απαιτούν πιο εξειδικευμένο χειρισμό:

• Αν υπάρχει εγκλωβισμένος τραυματίας, μην επιχειρήσεις να τον απεγκλωβίσεις εκτός αν υπάρχει άμεσος κίνδυνος (π.χ. φωτιά).

• Σε περίπτωση που υπάρχουν παιδιά, φρόντισε να είναι ήρεμα και να μην μετακινηθούν απότομα.

• Αν διαπιστωθεί διαρροή καυσίμου, σπινθήρες ή καλώδια, απομακρύνσου και ενημέρωσε τις Αρχές.

Η προστασία της δικής σου ασφάλειας είναι προϋπόθεση για να βοηθήσεις ουσιαστικά.

Μύθοι και αλήθειες για τις πρώτες βοήθειες σε τροχαίο

Οι πρώτες βοήθειες είναι ένα πεδίο που, ενώ βασίζεται στην επιστήμη και στην εκπαίδευση, συνοδεύεται συχνά από παρεξηγήσεις, λαϊκές αντιλήψεις και ενέργειες που, αν και βασίζονται σε καλές προθέσεις, μπορεί να αποβούν επιζήμιες. Ιδιαίτερα σε καταστάσεις τροχαίων, όπου ο χρόνος πιέζει και η ψυχραιμία δοκιμάζεται, οι μύθοι γύρω από το τι «πρέπει» ή «δεν πρέπει» να κάνουμε μπορούν να οδηγήσουν σε σοβαρά λάθη — ακόμα και να θέσουν σε κίνδυνο τη ζωή του τραυματία.

Παρακάτω συγκεντρώνουμε μερικές από τις πιο διαδεδομένες αντιλήψεις για τις πρώτες βοήθειες σε τροχαίο και τις συγκρίνουμε με την πραγματικότητα, με στόχο να ξεκαθαρίσουμε τι πραγματικά σώζει ζωές.

Για περισσότερες πληροφορίες και λεπτομέρειες σχετικά με αυτούς και άλλους μύθους, μπορείτε να ανατρέξετε στις ακόλουθες πηγές:

• Top 12 First Aid Facts and Myths Debunked for Emergencies

• First Aid Myths And Facts For Effective Emergency Response

• Debunking First-Aid Myths with Facts – Scripps Health

Η αλήθεια είναι πως σε μια κρίσιμη στιγμή, αυτό που σώζει δεν είναι η αυθόρμητη καλή πρόθεση, αλλά η σωστή γνώση και η ήρεμη σκέψη. Καταρρίπτοντας μύθους και ακολουθώντας βασικές αρχές πρώτων βοηθειών, μπορούμε όχι μόνο να αποφύγουμε λάθη, αλλά και να αυξήσουμε ουσιαστικά τις πιθανότητες επιβίωσης και αποκατάστασης ενός τραυματία. Η γνώση είναι δύναμη – και στις πρώτες βοήθειες, είναι συχνά και ζωή.

Πρώτες βοήθειες σε τροχαίο ατύχημα ή δυστύχημα

Τι να κάνετε βήμα-βήμα:

1. Προστατεύστε τον εαυτό σας και το σημείο

• Ενεργοποιήστε τα φώτα κινδύνου (αλάρμ), ώστε να ειδοποιήσετε τους άλλους οδηγούς ότι υπάρχει έκτακτη ανάγκη και να μειώσετε τον κίνδυνο πρόσκρουσης.
• Τοποθετήστε προειδοποιητικό τρίγωνο (σε απόσταση 100 μέτρων πίσω από το όχημα, ώστε να προειδοποιούνται εγκαίρως τα επερχόμενα οχήματα).
• Φορέστε ανακλαστικό γιλέκο αν υπάρχει (για να είστε ευδιάκριτοι από τα επερχόμενα οχήματα και να μειωθεί ο κίνδυνος παράσυρσης)

2. Ελέγξτε τους τραυματίες.

• Μιλήστε δυνατά, ελέγξτε αν αντιδρούν (η έντονη φωνή μπορεί να προκαλέσει αντίδραση ακόμα και σε άτομο που βρίσκεται σε σοκ ή ημικωματώδη κατάσταση — π.χ. αν ανοίγουν τα μάτια, κινούνται ή βγάζουν ήχους, αυτό δείχνει ότι είναι σε επαφή με το περιβάλλον)
• Αν κάποιος δεν αναπνέει, ξεκινήστε την Καρδιοπνευμονική Αναζωογόνηση (ΚΑΡΠΑ), εφόσον έχετε εκπαιδευτεί στην εφαρμογή της
• Αν υπάρχει αιμορραγία, πιέστε άμεσα στο σημείο του τραύματος με καθαρό ύφασμα για να περιορίσετε την απώλεια αίματος
• Αν το άτομο είναι αναίσθητο αλλά αναπνέει κανονικά, τοποθετήστε το σε θέση ανάνηψης (δηλαδή πλάγια, με σταθεροποίηση του κεφαλιού, ώστε να διατηρείται ο αεραγωγός ανοιχτός και να αποτραπεί η απόφραξή του λόγω χαλάρωσης των μυών ή πιθανής εισρόφησης εμετού) — εκτός αν υπάρχει υπόνοια κάκωσης στη σπονδυλική στήλη, οπότε το αφήνετε ακίνητο και καλείτε αμέσως βοήθεια.

3. Καλέστε το 166 ή 112 

Σε περίπτωση τροχαίου ατυχήματος ή δυστυχήματος, καλέστε άμεσα:

• 112: τον ευρωπαϊκό αριθμό έκτακτης ανάγκης (λειτουργεί 24/7, δωρεάν, από κινητό ή σταθερό, ακόμα και χωρίς SIM)

• 166: το Εθνικό Κέντρο Άμεσης Βοήθειας (ΕΚΑΒ)

Αν δεν είστε σίγουροι ποιο να καλέσετε ή βρίσκεστε σε απομακρυσμένη περιοχή, το 112 είναι η ασφαλέστερη επιλογή, καθώς μπορεί να σας κατευθύνει κατάλληλα και να σας συνδέσει αυτόματα με τις αρμόδιες υπηρεσίες (ασθενοφόρο, πυροσβεστική, αστυνομία).

Κατά την κλήση:

• Μείνετε ψύχραιμοι — όσο δύσκολη κι αν είναι η κατάσταση, η ψυχραιμία σάς βοηθά να σκεφτείτε καθαρά, να προστατέψετε τον εαυτό σας και να φανείτε πραγματικά χρήσιμοι

• Δώστε με σαφήνεια την τοποθεσία σας (οδό, χιλιόμετρο, κοντινά σημεία αναφοράς)

• Αναφέρετε τι συνέβη (π.χ. εγκλωβισμός, φωτιά)

• Αναφέρετε πόσα άτομα έχουν τραυματιστεί και περιγράψτε συνοπτικά την κατάσταση του καθενός (π.χ. αν αντιδρούν, αν αναπνέουν, αν είναι παγιδευμένοι κ.ά.)

• Αναφέρετε αν υπάρχει φωτιά, διαρροή καυσίμου ή οποιοσδήποτε άλλος άμεσος κίνδυνος (π.χ. έκρηξη, καπνοί, ηλεκτροφόρα καλώδια)

4. Καθησυχάστε τα θύματα

• Μιλήστε ήρεμα, παραμείνετε κοντά — η φωνή και η παρουσία σας μπορούν να προσφέρουν αίσθημα ασφάλειας σε έναν τραυματία που πιθανόν νιώθει φόβο ή σύγχυση. Ακόμη κι αν δεν μπορείτε να προσφέρετε ιατρική βοήθεια, η καθησυχαστική σας στάση και το ότι δεν τον αφήνετε μόνο έχουν τεράστια σημασία

• Μην μετακινείτε άτομα με πιθανές κακώσεις στη σπονδυλική στήλη, εκτός αν υπάρχει άμεσος κίνδυνος (π.χ. φωτιά, καπνός, έκρηξη). Η μετακίνηση χωρίς κατάλληλη στήριξη μπορεί να προκαλέσει μόνιμη βλάβη στο νωτιαίο μυελό, οδηγώντας ακόμα και σε παραλυσία. Αν υποψιάζεστε τέτοιο τραυματισμό (π.χ. το άτομο έχει πέσει άσχημα, έχει χτυπήσει στον αυχένα ή δηλώνει ότι δεν αισθάνεται τα άκρα του), καλέστε άμεσα βοήθεια και διατηρήστε τον όσο γίνεται ακίνητο, καθησυχάζοντάς τον.

Πηγή: 1. ΕΚΑΒ – Εγχειρίδιο Πρώτων Βοηθειών (PDF) 2. Defence and Protection – Πρώτες Βοήθειες σε Τροχαία Ατυχήματα

Μάθε πρώτες βοήθειες – Μια απλή απόφαση που σώζει ζωές

Η καλύτερη στιγμή για να προετοιμαστείς είναι πριν χρειαστεί. Υπάρχουν εκπαιδευτικά σεμινάρια πρώτων βοηθειών διαθέσιμα σε όλη την Ελλάδα, από οργανισμούς όπως ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός, η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας και το Σώμα Εθελοντών Σαμαρειτών. Μέσα σε λίγες ώρες μπορείς να μάθεις πώς να σώσεις μια ζωή. Η γνώση αυτή δεν αφορά μόνο τους άλλους — αύριο μπορεί να αφορά εσένα ή κάποιον δικό σου.

Πηγή: 1. Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός (Ε.Ε.Σ.) – Μάθε Πρώτες Βοήθειες δίπλα σε νοσηλευτές του Ε.Ε.Σ. 2. Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός (Ε.Ε.Σ.) Τομέας Σαμαρειτών, Διασωστών και Ναυαγοσωστών – Πρόγραμμα πολιτών 3. Τομέας Εθελοντών Σαμαρειτών, Διασωστών και Ναυαγοσωστών – Πρόσφατα Νέα 4. European Resuscitation Council (ERC) – Learning for all

Πού μπορείς να εκπαιδευτείς στις πρώτες βοήθειες – Επιλεγμένοι φορείς στην Ελλάδα

Η παρακολούθηση σεμιναρίων πρώτων βοηθειών είναι πιο εύκολη και προσβάσιμη απ’ όσο νομίζεις. Πολλοί φορείς προσφέρουν εκπαιδευτικά προγράμματα με θεωρητική και πρακτική κατάρτιση, διάρκειας από λίγες ώρες έως και πολυήμερα πιστοποιημένα σεμινάρια. Παρακάτω θα βρεις μερικούς από τους βασικούς οργανισμούς:

• Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός (Ε.Ε.Σ.)

  Προγράμματα Βασικής Υποστήριξης Ζωής (BLS), καρδιοπνευμονικής αναζωογόνησης (ΚΑΡΠΑ), παιδικές πρώτες βοήθειες κ.ά.

• Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας

  Ενημερωτικά υλικά και δράσεις πρόληψης για πολίτες και εθελοντές.

• Σώμα Εθελοντών Σαμαρειτών, Διασωστών και Ναυαγοσωστών

  Εκπαιδεύει πολίτες και επαγγελματίες σε όλες τις μορφές πρώτων βοηθειών, διασώσεων και δράσεων σε κρίσεις.

• Κέντρα Εκπαίδευσης BLS/AED & ACLS πιστοποιημένα από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Αναζωογόνησης (ERC)

Για όσους επιθυμούν ουσιαστική κατάρτιση, συνιστάται η τακτική επανεκπαίδευση κάθε 2 χρόνια.

Πηγή: 1. Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός (Ε.Ε.Σ.) 2. Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας 3. Σώμα Εθελοντών Σαμαρειτών, Διασωστών και Ναυαγοσωστών 4. Κέντρα Εκπαίδευσης BLS/AED & ACLS πιστοποιημένα από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Αναζωογόνησης (ERC)

Επίλογος 

Οι πρώτες βοήθειες δεν είναι προνόμιο των ειδικών, ούτε κάτι που αφορά μόνο τους «άλλους». Είναι μια γνώση που μας αφορά όλους, γιατί ο δρόμος, όσο κοινός και καθημερινός κι αν φαίνεται, μπορεί ανά πάσα στιγμή να γίνει τόπος κρίσης — και ενδεχομένως σωτηρίας. Σε εκείνες τις κρίσιμες στιγμές, λίγα δευτερόλεπτα, μια σωστή απόφαση, ή ένα χέρι που ξέρει τι να κάνει, μπορεί να κρίνει τη διαφορά ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο, ανάμεσα στην πλήρη αποκατάσταση και τη μόνιμη βλάβη.

Το παρόν άρθρο δεν φιλοδοξεί να σε μετατρέψει σε επαγγελματία διασώστη. Αρκεί να σε κάνει πιο προετοιμασμένο. Να σου θυμίσει ότι η ενσυναίσθηση δεν είναι θεωρία αλλά πράξη — και ότι η προσφορά, όσο μικρή κι αν φαίνεται, μπορεί να είναι ανεκτίμητη. Σήμερα, μπορείς να μάθεις. Αύριο, μπορεί να κληθείς να εφαρμόσεις. Και μεθαύριο, ίσως να είσαι εσύ αυτός που θα χρειαστεί βοήθεια.

Όταν γνωρίζεις πώς να προσφέρεις πρώτες βοήθειες, δεν σώζεις απλώς έναν άνθρωπο. Ενισχύεις μια κοινωνία που δεν προσπερνά, δεν φοβάται, δεν σιωπά. Μια κοινωνία που νοιάζεται.

Κράτα αυτές τις γνώσεις κοντά σου. Επανέλεγξε το φαρμακείο του αυτοκινήτου σου. Κάνε την εκπαίδευση στις πρώτες βοήθειες προσωπική σου υπόθεση. Και πάνω απ’ όλα, μείνε άνθρωπος — ακόμη κι όταν οι άλλοι φοβούνται να πλησιάσουν.

Μην περιμένεις να συμβεί. Εκπαιδεύσου. Προστάτευσε. Ανταποκρίσου.

Επιμέλεια, Συλλογή Πηγών, Δομή Κειμένου: Ευγένιος Γκράουρ