Η Ευρωπαϊκή Εβδομάδα κατά του Καρκίνου, που πραγματοποιείται κάθε χρόνο από τις 25 έως τις 31 Μαΐου, στοχεύει στην ενίσχυση της ευαισθητοποίησης γύρω από τους παράγοντες κινδύνου και τα έγκαιρα συμπτώματα του καρκίνου, την προώθηση της πρόληψης και της έγκαιρης διάγνωσης, καθώς και την υποστήριξη των ανθρώπων που ζουν με τη νόσο.
Η εβδομάδα αυτή κορυφώνεται με την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος, στις 31 Μαΐου. Η σύμπτωση δεν είναι τυχαία, καθώς το κάπνισμα είναι υπεύθυνο για περίπου το 20% όλων των καρκίνων και σχεδόν το 30% των θανάτων από καρκίνο. Αν και είναι περισσότερο γνωστή η σχέση του με τον καρκίνο του πνεύμονα – όπου ευθύνεται για το 80% των περιστατικών και των θανάτων – εμπλέκεται και σε πολλές άλλες μορφές καρκίνου.
Μία από τις σημαντικότερες μορφές καρκίνου που σχετίζεται με το κάπνισμα είναι ο καρκίνος της ουροδόχου κύστης, ο οποίος είναι ο πέμπτος συχνότερος τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τα στοιχεία, 120.000 άνθρωποι διαγιγνώσκονται ετησίως με τη νόσο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ στην Ελλάδα ξεπερνούν τους 5.100 οι ασθενείς κάθε χρόνο.
«Παρά την αυξημένη συχνότητά του, ο καρκίνος της ουροδόχου κύστεως συχνά παραβλέπεται από το κοινό. Η ενημέρωση για τα συμπτώματα και τους παράγοντες κινδύνου του είναι χαμηλή, με συνέπεια καθυστερήσεις στη διάγνωση και τη θεραπεία. Ενώ στα πρώιμα στάδια ο καρκίνος αυτός είναι ιάσιμος, πιο προχωρημένα στάδια χαρακτηρίζονται από υψηλά ποσοστά υποτροπής μετά τις εφαρμοζόμενες θεραπείες, απαιτούν πολύπλοκη αντιμετώπιση και φροντίδα και επηρεάζουν την ποιότητα ζωής. Τα δεδομένα αυτά καθιστούν την ανάγκη για δράση προς την κατεύθυνση της ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης πιο επείγουσα παρά ποτέ. Πόσο μάλλον τώρα που πλέον διαθέτουμε καινοτόμες θεραπείες, οι οποίες μπορεί να βοηθήσουν σημαντικά τους ασθενείς»,
αναφέρει ο κ. Αριστοτέλης Μπάμιας, Καθηγητής Παθολογίας – Ογκολογίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ), πρόεδρος της Ελληνικής Ερευνητικής Ομάδας ΟυροΓεννητικού Καρκίνου (ΕΕΟΟΓΕΚ) και αντιπρόεδρος της Εταιρείας Ογκολόγων-Παθολόγων Ελλάδος (ΕΟΠΕ).
Το κάπνισμα ως βασικός παράγοντας κινδύνου
Το κάπνισμα αναγνωρίζεται ως ο σημαντικότερος παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση καρκίνου της ουροδόχου κύστης. Οι καπνιστές διατρέχουν 2 έως 4 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο σε σχέση με τους μη καπνιστές. Μάλιστα, περίπου το 50% των ανδρών και τουλάχιστον το 33% των γυναικών που πάσχουν από τον συγκεκριμένο καρκίνο, έχουν ιστορικό καπνίσματος.
Η Ελλάδα, η οποία παραδοσιακά καταγράφει τα υψηλότερα ποσοστά καπνιστών στην Ευρώπη, εμφανίζει επίσης τον υψηλότερο αριθμό κρουσμάτων καρκίνου της κύστης αναλογικά με τον πληθυσμό της. Σύμφωνα με τα δεδομένα του Global Cancer Observatory του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (World Health Organization – WHO), πρόκειται για τον τέταρτο συχνότερο καρκίνο στους άνδρες στην Ελλάδα, με περισσότερα από 4.200 νέα περιστατικά κάθε χρόνο, ενώ στις γυναίκες καταγράφονται περίπου 900 νέες διαγνώσεις. Ο συνολικός αριθμός θανάτων από τη νόσο ανέρχεται σε περίπου 1.500 ετησίως.
Πώς σχετίζεται το κάπνισμα με τον καρκίνο της κύστης
Η σύνδεση μεταξύ καπνίσματος και καρκίνου της κύστης εξηγείται μέσα από τη λειτουργία του ουροποιητικού συστήματος.
«Το ουροποιητικό σύστημα έχει ως κύρια λειτουργία την διήθηση (φιλτράρισμα) του αίματος και την παραγωγή των ούρων, τα οποία περιέχουν άχρηστα υποπροϊόντα του μεταβολισμού και τοξίνες. Τα ούρα παράγονται στους νεφρούς και εν συνεχεία αποβάλλονται από το αποχετευτικό τμήμα του ουροποιητικού που συμπεριλαμβάνει την ουροδόχο κύστη. Ωστόσο τα ούρα συσσωρεύονται στην κύστη έως ότου αναπτυχθεί η ανάγκη κένωσής της. Η συνέπεια είναι να εκτίθεται η εσωτερική επιφάνειά της (ο βλεννογόνος) στις τοξίνες των τσιγάρων επί πολλές ώρες καθημερινά»,
εξηγεί ο Καθηγητής Αριστοτέλης Μπάμιας.
Αυτή η παρατεταμένη έκθεση μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη καρκίνου. Οι μελέτες δείχνουν ότι το κάπνισμα ευθύνεται για το 50%-65% όλων των περιστατικών καρκίνου της ουροδόχου κύστης. Σε ελληνικά δεδομένα, αυτό μεταφράζεται σε περίπου 2.550 έως 3.300 περιπτώσεις ετησίως.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ακόμη και μετά τη διακοπή του καπνίσματος, ο κίνδυνος παραμένει αυξημένος για αρκετά χρόνια. Οι πρώην καπνιστές συνεχίζουν να έχουν διπλάσιο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου σε σχέση με όσους δεν κάπνισαν ποτέ.
Έγκαιρη διάγνωση και ποσοστά ίασης
Τα ποσοστά ίασης για τον καρκίνο της κύστης είναι πολύ υψηλά όταν η νόσος εντοπίζεται εγκαίρως. Στο αρχικό στάδιο, όταν ο όγκος περιορίζεται στον βλεννογόνο και δεν έχει εισχωρήσει στον μυϊκό χιτώνα, το 90% των ασθενών ζουν πέραν της πενταετίας από τη διάγνωση. Στα πιο προχωρημένα στάδια, το ποσοστό αυτό μειώνεται σε 50%-70%, ενώ σε μεταστατικά στάδια, η πρόγνωση είναι πιο επιβαρυμένη.
Για αυτόν τον λόγο, είναι κρίσιμο οι ασθενείς να αναζητούν άμεσα ιατρική συμβουλή όταν εμφανίζονται ύποπτα συμπτώματα – κυρίως αλλαγές στα ούρα.
«Έστω και λίγο αίμα να δει κάποιος στα ούρα του ή μια μικρή κοκκινωπή αλλαγή στο χρώμα τους πρέπει αμέσως να μιλήσει με τον ουρολόγο ιατρό. Το πιθανότερο είναι πως δεν πρόκειται για καρκίνο, γιατί είναι πολλές οι καταστάσεις που προκαλούν αιματουρία»,
σημειώνει ο καθηγητής, διευκρινίζοντας ωστόσο ότι δεν πρέπει να αγνοείται καμία ένδειξη, ιδιαίτερα μετά την ηλικία των 50 ετών, αφού η συντριπτική πλειονότητα των περιστατικών αφορά μεσήλικες και ηλικιωμένους.
Αντιμετώπιση και παρακολούθηση της νόσου
Η θεραπεία εξαρτάται από το στάδιο της νόσου. Στα πρώιμα στάδια μπορεί να εφαρμοστεί διουρηθρική εκτομή, ενώ σε πιο προχωρημένες περιπτώσεις ενδέχεται να απαιτηθεί ριζική κυστεκτομή (αφαίρεση της κύστης), ακτινοθεραπεία ή συστηματικές θεραπείες, όπως χημειοθεραπεία, ανοσοθεραπεία ή στοχευμένες θεραπείες.
Ακόμα και μετά την αρχική θεραπεία, ο κίνδυνος υποτροπής είναι υψηλός – φτάνοντας έως και το 80%, ιδιαίτερα όταν ο όγκος έχει διεισδύσει στο μυϊκό τοίχωμα της κύστης.
Η συνεχιζόμενη παρακολούθηση είναι ζωτικής σημασίας. Επιπλέον, είναι τεκμηριωμένο ότι η συνέχιση του καπνίσματος μετά τη διάγνωση μειώνει την αποτελεσματικότητα των θεραπειών, αυξάνοντας τις πιθανότητες υποτροπής και θνητότητας.
Το ίδιο ισχύει και για την παθητική έκθεση στον καπνό, η οποία επίσης επηρεάζει αρνητικά την πορεία της νόσου.
Η πρόληψη ξεκινά από τη διακοπή του καπνίσματος
Ο καρκίνος της ουροδόχου κύστης, αν και συχνά υποτιμημένος, είναι σοβαρή και επικίνδυνη μορφή καρκίνου, με σαφή αιτιολογική συσχέτιση με το κάπνισμα. Η πρόληψη μέσω της αποφυγής καπνού, η έγκαιρη αναγνώριση συμπτωμάτων και η συστηματική παρακολούθηση μπορούν να βελτιώσουν θεαματικά την πρόγνωση των ασθενών.
Η ενημέρωση του κοινού, η πρόσβαση στη σύγχρονη ιατρική γνώση και η υιοθέτηση υγιεινών συνηθειών μπορούν να κάνουν τη διαφορά.
Επιμέλεια: Ευγένιος Γκράουρ