Αν και οι περισσότεροι γνωρίζουν ότι το κάπνισμα βλάπτει σοβαρά την καρδιά και τους πνεύμονες, λίγοι συνειδητοποιούν τις αρνητικές του συνέπειες για τα μάτια. Ακόμα λιγότεροι γνωρίζουν ότι και το ηλεκτρονικό τσιγάρο ενέχει κινδύνους για την όραση – αν και διαφορετικού είδους σε σχέση με τα παραδοσιακά τσιγάρα.
«Οι οφθαλμολογικοί κίνδυνοι από το κάπνισμα συμβατικών τσιγάρων είναι πολλοί και καλά μελετημένοι. Το κάπνισμα σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης πολλών οφθαλμοπαθειών, ορισμένες από τις οποίες μπορεί να απειλήσουν την όραση. Μπορεί επίσης να επιδεινώσει παθήσεις των ματιών που έχουν άλλες αιτίες», εξηγεί ο Δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, MD, Χειρουργός-Οφθαλμίατρος, ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας LaserVision και Καθηγητής Οφθαλμολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος (31 Μαΐου).
Η βλάβη που προκαλεί ο καπνός επηρεάζει ευαίσθητες οφθαλμικές δομές, όπως ο φακός (ο οποίος επιτρέπει την εστίαση του φωτός), ο αμφιβληστροειδής (περιέχει τα φωτοευαίσθητα κύτταρα στο πίσω μέρος του ματιού) και η ωχρά κηλίδα, το πιο ευάλωτο σημείο του αμφιβληστροειδούς.
Ξηροφθαλμία, καταρράκτης και εκφύλιση ωχράς: Οι συνέπειες του καπνίσματος
Το κάπνισμα σχετίζεται με την ξηροφθαλμία, δηλαδή τη μειωμένη ή κακής ποιότητας παραγωγή δακρύων. Η κατάσταση αυτή προκαλεί ενοχλήσεις όπως φαγούρα, κάψιμο και ερυθρότητα. Μελέτες έχουν δείξει ότι το κάπνισμα επιδεινώνει τα συμπτώματα.
Παράλληλα, οι καπνιστές εμφανίζουν αυξημένες πιθανότητες να αναπτύξουν καταρράκτη, μια πάθηση που προκαλεί θόλωση του φυσικού φακού του ματιού και που αντιμετωπίζεται αποκλειστικά με χειρουργείο. Οι πιθανότητες εμφάνισης καταρράκτη για τους καπνιστές είναι δύο έως τρεις φορές υψηλότερες σε σχέση με μη καπνιστές.
Ακόμη πιο έντονα είναι τα δεδομένα για την ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας: οι καπνιστές έχουν τετραπλάσιο κίνδυνο να εμφανίσουν την πάθηση, και μάλιστα σε νεότερη ηλικία από τον μέσο όρο. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (World Health Organization – WHO), το κάπνισμα μπορεί να επισπεύσει την εμφάνισή της κατά 5,5 χρόνια. Επιπλέον, τα άτομα που εκτίθενται σε παθητικό κάπνισμα, όπως τα μέλη μιας οικογένειας, διατρέχουν διπλάσιο κίνδυνο για την ίδια πάθηση.
Το κάπνισμα επιβαρύνει και το οπτικό νεύρο, που συνδέει τον οφθαλμό με τον εγκέφαλο. Οι βλάβες στην περιοχή αυτή ενδέχεται να οδηγήσουν ακόμη και σε μη αναστρέψιμη απώλεια όρασης.
Άτομα με σακχαρώδη διαβήτη που καπνίζουν είναι πιο ευάλωτα στην διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, η οποία προκαλείται από βλάβες στα αγγεία του αμφιβληστροειδούς. Επιπλέον, σε περιπτώσεις θυρεοειδικής οφθαλμοπάθειας (νόσος Graves), το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο επιδείνωσης της κατάστασης.
Η χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου δεν είναι ακίνδυνη
«Τα διαλύματα που χρησιμοποιούνται στα ηλεκτρονικά τσιγάρα συχνά έχουν υψηλότερες συγκεντρώσεις νικοτίνης απ’ ό,τι τα συμβατικά τσιγάρα. Παρότι δεν παράγουν πίσσα ή μονοξείδιο του άνθρακα, περιέχουν χημικές ουσίες με γνωστές και άγνωστες επιπτώσεις στα μάτια. Τις επιπτώσεις αυτές ακόμα τις μελετάμε και το ακριβές εύρος τους δεν είναι γνωστό. Ξεχωριστή περίπτωση είναι όσοι καπνίζουν και συμβατικά και ηλεκτρονικά τσιγάρα, γιατί οι δικοί τους κίνδυνοι είναι συνδυαστικοί», αναφέρει ο κ. Κανελλόπουλος.
Αν και αρχικά το άτμισμα παρουσιάστηκε ως βοήθημα διακοπής του καπνίσματος, για πολλούς χρήστες έχει πλέον μετατραπεί σε καθημερινή συνήθεια, εκθέτοντάς τους σε νέους τύπους χημικών ουσιών.
«Έχει βρεθεί, μεταξύ άλλων, ότι οι αλδεΰδες και οι ελεύθερες ρίζες που περιέχουν τα ηλεκτρονικά τσιγάρα μπορεί να προκαλέσουν διαταραχή στη σταθερότητα της δακρυϊκής στοιβάδας, ευνοώντας την ξηροφθαλμία. Οι αρωματικές ουσίες τους διεγείρουν την παραγωγή των ελευθέρων ριζών, που είναι δραστικά μόρια τα οποία προκαλούν βλάβες στα κύτταρα και αυξάνουν τον κίνδυνο καταρράκτη. Η χρήση ηλεκτρονικών τσιγάρων μπορεί επίσης να μειώσει τη ροή αίματος στα μάτια, πλήττοντας την λειτουργία του αμφιβληστροειδή», εξηγεί.
Ο διπλός κίνδυνος: Κάπνισμα και άτμισμα ταυτόχρονα
Το άτμισμα ενδέχεται να προκαλέσει και φλεγμονή στα επιθηλιακά κύτταρα του κερατοειδούς, ενώ η νικοτίνη έχει συσχετιστεί με νυσταγμό (ακούσιες κινήσεις των ματιών) και αγγειοσύσπαση στα οφθαλμικά αγγεία.
Ιδιαίτερα ανησυχητικός είναι ο συνδυασμός καπνίσματος και ατμίσματος, ο οποίος είναι ιδιαίτερα διαδεδομένος στους εφήβους. Εκτιμάται ότι το 40% των μαθητών Γυμνασίου και Λυκείου που καπνίζουν, χρησιμοποιούν και τις δύο μορφές. Έρευνα σε πάνω από 4.300 άτομα ηλικίας 13-24 ετών έδειξε πως οι «διπλοί χρήστες» ανέφεραν με μεγαλύτερη συχνότητα προβλήματα όπως θολή όραση, ξηροφθαλμία, κοκκίνισμα, πόνο στα μάτια, φωτοφοβία και πονοκέφαλο. Τα συμπτώματα ήταν εντονότερα και συχνότερα σε σύγκριση με εκείνους που χρησιμοποιούσαν μόνο μία από τις δύο μορφές καπνίσματος.
Οι συνέπειες ξεκινούν από τη μήτρα
«Ακόμα και στα βρέφη έχουν παρατηρηθεί σοβαρά οφθαλμολογικά προβλήματα, όταν οι μητέρες τους καπνίζουν κατά την εγκυμοσύνη. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η αμφιβληστροειδοπάθεια της προωρότητας, μία διαταραχή που παρατηρείται στα μωρά που γεννιούνται πρόωρα και μπορεί να προκαλέσει μόνιμη μείωση της όρασης ή και τύφλωση. Τα δε παιδιά που μεγαλώνουν σε σπίτια με καπνιστή γονέα είναι πιθανό να παρουσιάζουν ενδείξεις οφθαλμικής βλάβης ήδη από τα 6 τους χρόνια, λόγω του παθητικού καπνίσματος», υπογραμμίζει ο καθηγητής.
Η πρόληψη ξεκινά με την αποχή
«Η αποφυγή του καπνίσματος και του ατμίσματος, καθώς και η αποφυγή της έκθεσης στον καπνό και των δύο, είναι η καλύτερη επένδυση που μπορείτε να κάνετε για την μακροχρόνια υγεία των ματιών σας», καταλήγει ο κ. Κανελλόπουλος.
Η προστασία της όρασης ξεκινά με σωστές επιλογές
Οι επιστημονικές ενδείξεις είναι σαφείς: τόσο το κάπνισμα όσο και το άτμισμα επηρεάζουν αρνητικά την υγεία των ματιών, συχνά με σοβαρές και μη αναστρέψιμες συνέπειες. Η πρόληψη, μέσα από την αποχή από αυτές τις επιβλαβείς συνήθειες και την αποφυγή της παθητικής έκθεσης, αποτελεί το πιο ισχυρό μέσο για τη διατήρηση της καλής όρασης σε βάθος χρόνου. Η ευαισθητοποίηση του κοινού, ειδικά των νεότερων ηλικιών, είναι πλέον πιο κρίσιμη από ποτέ.
Επιμέλεια: Ευγένιος Γκράουρ