Με την αυξανόμενη δημοτικότητα φαρμάκων όπως η σεμαγλουτίδη και η τιρζεπατίδη – που χρησιμοποιούνται τόσο στη θεραπεία του σακχαρώδους διαβήτη όσο και για την απώλεια βάρους – πληθαίνουν οι επιστημονικές αναφορές που διερευνούν πιθανές επιπτώσεις στην όραση.
Νέα ευρήματα για τη σεμαγλουτίδη και τη Πρόσθια Ισχαιμική Οπτική Νευροπάθεια
Τον Ιούλιο του 2024, στο μηνιαίο ιατρικό περιοδικό JAMA Ophthalmology δημοσιεύτηκε μελέτη που συσχέτισε τη σεμαγλουτίδη – δραστική ουσία του Ozempic (για τον διαβήτη) και του Wegovy (για την απώλεια βάρους) – με μια σπάνια οφθαλμική πάθηση: τη μη αρτηριακή πρόσθια ισχαιμική οπτική νευροπάθεια (ΝΑΙΟΝ). Η κατάσταση αυτή προκαλεί αιφνίδια, ανώδυνη απώλεια της όρασης στο ένα μάτι λόγω μειωμένης αιμάτωσης του οπτικού νεύρου.
Επιπλέον, τον Φεβρουάριο της ίδιας χρονιάς, νέα μελέτη στο ίδιο περιοδικό ανέδειξε συσχετίσεις της σεμαγλουτίδης αλλά και της τιρζεπατίδης – δραστική στο Mounjaro (για διαβήτη) και το Zepbound (για απώλεια βάρους) – όχι μόνο με την ΝΑΙΟΝ, αλλά και με οπτική νευρίτιδα (φλεγμονή του οπτικού νεύρου). Καταγράφηκε επίσης περίπτωση παρακεντρικής οξείας μέσης ωχροπάθειας, όπου παρατηρήθηκε απόφραξη αγγείου στον αμφιβληστροειδή.
Συσχέτιση με την εκφύλιση της ωχράς κηλίδας
Πρόσφατα δεδομένα δείχνουν ότι η σεμαγλουτίδη ενδέχεται να διπλασιάζει τον κίνδυνο εμφάνισης νεοαγγειακής ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας (neovascular Age-Related Macular Degeneration) – μιας σοβαρής υποκατηγορίας της ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς, η οποία αποτελεί την κύρια αιτία τύφλωσης για άτομα άνω των 60 ετών στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ.
Όπως εξηγεί ο Δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, Χειρουργός-Οφθαλμίατρος, Καθηγητής Οφθαλμολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης και επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας LaserVision, η νεοαγγειακή μορφή – παρότι λιγότερο συχνή – είναι υπεύθυνη για σχεδόν όλες τις περιπτώσεις μη αναστρέψιμης απώλειας της κεντρικής όρασης, λόγω της ανάπτυξης παθολογικών αγγείων κάτω από την ωχρά κηλίδα.
Θόλωση όρασης και διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια
Άλλες παρατηρήσεις περιλαμβάνουν αιφνίδιες μεταβολές στην όραση, όπως θόλωση, ενώ εικάζεται πως η σεμαγλουτίδη μπορεί να επιβαρύνει υφιστάμενη διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια.
Τι γνωρίζουμε έως τώρα;
«Οι αγωνιστές GLP-1 – στους οποίους ανήκουν τόσο η σεμαγλουτίδη όσο και η τιρζεπατίδη – έχουν μεταμορφώσει την κλινική εικόνα πολλών ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, που συχνά συνυπάρχει με παχυσαρκία ή υπερβαρότητα», σημειώνει ο Δρ Κανελλόπουλος.
«Οι μελέτες δείχνουν ότι, εκτός από τη ρύθμιση του σακχάρου και την απώλεια βάρους, προσφέρουν προστατευτικά καρδιομεταβολικά οφέλη. Ωστόσο, δεν λείπουν οι ανεπιθύμητες ενέργειες, μεταξύ αυτών και οι οφθαλμολογικές, οι οποίες παραμένουν σπάνιες αλλά καταγράφονται με αυξανόμενο ρυθμό λόγω της ευρείας χρήσης των φαρμάκων».
Πιθανοί μηχανισμοί πρόκλησης των συμπτωμάτων
Μέχρι στιγμής δεν έχει διευκρινιστεί ο ακριβής μηχανισμός που προκαλεί τις οφθαλμικές παρενέργειες σε ορισμένους μόνο ασθενείς. Ορισμένες θεωρίες εστιάζουν στην απότομη μείωση της γλυκόζης που προκαλούν τα φάρμακα.
«Η γρήγορη πτώση των επιπέδων σακχάρου μπορεί να προκαλέσει οίδημα στο οπτικό νεύρο ή παροδική επιδείνωση υπαρχουσών βλαβών, λόγω οσμωτικών μεταβολών που επηρεάζουν τη ροή υγρών στα αγγεία και στα κύτταρα του οφθαλμού», εξηγεί ο δρ Κανελλόπουλος.
Παράλληλα, δεν αποκλείεται η άμεση επίδραση των ίδιων των φαρμάκων στους οφθαλμικούς ιστούς, χωρίς να έχει αποσαφηνιστεί πλήρως ο μηχανισμός, ή και συμβολή παραγόντων όπως η ηλικία, η διάρκεια λήψης ή προϋπάρχοντα αγγειακά προβλήματα.
«Σημαντικό είναι να τονίσουμε ότι δεν έχει τεκμηριωθεί αιτιακή σχέση, αλλά παρατηρούνται συσχετίσεις, γι’ αυτό και συνεχίζονται οι σχετικές μελέτες», διευκρινίζει ο καθηγητής.
Τι πρέπει να προσέξουν οι ασθενείς;
Ο Δρ Κανελλόπουλος συνιστά:
-
Να μην διακόπτει κανείς τη θεραπεία χωρίς ιατρική συμβουλή.
-
Πριν την έναρξη αγωγής με GLP-1 αγωνιστή, συνιστάται προληπτικός οφθαλμολογικός έλεγχος.
-
Οι ασθενείς πρέπει να γνωρίζουν τα προειδοποιητικά συμπτώματα (θόλωση, απώλεια όρασης) και να επικοινωνούν άμεσα με οφθαλμίατρο.
-
Η έναρξη του φαρμάκου πρέπει ιδανικά να γίνεται σταδιακά και υπό παρακολούθηση.
-
Σε περίπτωση οφθαλμικών συμπτωμάτων, απαιτείται συντονισμός μεταξύ οφθαλμιάτρου και θεράποντος ενδοκρινολόγου ή παθολόγου, καθώς ο διαβήτης τύπου 2 και η παχυσαρκία παραμένουν σοβαρές χρόνιες παθήσεις που απαιτούν προσεκτική ρύθμιση.
«Με σωστή αξιολόγηση και έγκαιρη παρέμβαση, αρκετές από τις πιθανές οφθαλμολογικές επιπλοκές μπορούν να αντιμετωπιστούν επαρκώς», καταλήγει ο Δρ Κανελλόπουλος.
Συμπερασματικά, ενώ τα φάρμακα GLP-1, όπως η σεμαγλουτίδη και η τιρζεπατίδη, προσφέρουν σημαντικά οφέλη στον διαβήτη και την παχυσαρκία, δεν είναι χωρίς δυνητικούς κινδύνους. Η στενή συνεργασία με τον θεράποντα ιατρό και τον οφθαλμίατρο, καθώς και η τακτική παρακολούθηση, αποτελούν βασικούς παράγοντες για την ασφαλή και αποτελεσματική χρήση τους.
Επιμέλεια: Ευγένιος Γκράουρ