Η έναρξη της ομιλίας σε ένα παιδί σηματοδοτεί την αρχή της λεκτικής επικοινωνίας και αποτελεί βασικό αναπτυξιακό ορόσημο. Δεν είναι ασυνήθιστο οι γονείς να ανησυχούν όταν διαπιστώνουν ότι το παιδί τους καθυστερεί να αρχίσει να μιλά. Πότε όμως αυτή η καθυστέρηση θεωρείται φυσιολογική και πότε απαιτεί αξιολόγηση από ειδικό;
Η ανάπτυξη του λόγου: Από τα βρέφη στους πρώτους διαλόγους
Η επικοινωνία είναι έμφυτη ικανότητα όλων των ζώων, όμως στους ανθρώπους ξεκινά από την πρώτη κιόλας στιγμή ζωής μέσω των αισθητηριακών ερεθισμάτων – αγγίγματος και ήχου – μεταξύ βρέφους και φροντιστή. Αυτή η πρώιμη μορφή επικοινωνίας εξελίσσεται προοδευτικά μέσω της ανάπτυξης της ομιλίας και του λόγου.
Από τους πρώτους κιόλας μήνες, τα βρέφη αρχίζουν να παράγουν άναρθρους ήχους. Γύρω στους έξι μήνες εμφανίζεται το λεγόμενο «βάβισμα» με συλλαβές όπως «μπα-μπα» ή «τα-τα». Περίπου στον πρώτο χρόνο ζωής, κάνουν την εμφάνισή τους οι πρώτες συνειδητές λέξεις όπως «μαμά» και «μπαμπά». Στην ηλικία των δύο ετών, παρατηρείται η λεγόμενη «έκρηξη λεξιλογίου», με σημαντική αύξηση του αριθμού των λέξεων και των απλών φράσεων που το παιδί χρησιμοποιεί.
Όπως εξηγεί ο Λογοθεραπευτής κ. Σταμάτης Σουρβίνος, Αντιπρόεδρος του Σωματείου Λογοθεραπευτών – Λογοπεδικών Ελλάδος και ιδρυτής του Aquatic Speech and Language Therapy Program (A.S.L.T.) program, η ωρίμανση του λόγου συνεχίζεται δυναμικά έως την ηλικία των έξι ετών.
Πότε η καθυστέρηση στην ομιλία χρειάζεται αξιολόγηση;
Αν και η ανάπτυξη του λόγου ποικίλει από παιδί σε παιδί, υπάρχουν ορισμένα αναπτυξιακά ορόσημα με εύρος ±6 μηνών. Η απουσία βαβίσματος, αν και όχι απόλυτα ανησυχητική, μπορεί να υποδηλώνει την ανάγκη για περαιτέρω διερεύνηση.
Σύμφωνα με τον κ. Σουρβίνο, αν μέχρι τους 18 μήνες το παιδί δεν έχει εκφράσει καμία λεκτική παραγωγή ή δεν έχει ξεκινήσει να μιλά μέχρι τους 24 μήνες, οι γονείς καλό είναι να συμβουλευτούν αρχικά παιδο-ΩΡΛ για ακοολογικό έλεγχο. Στη συνέχεια, η αξιολόγηση από λογοθεραπευτή είναι απαραίτητη για τη διάγνωση πιθανών δυσκολιών.
Επιπλέον, στην ηλικία των 3 ετών, το παιδί θα πρέπει να μπορεί να συμμετέχει σε απλές, μικρής διάρκειας συνομιλίες με λέξεις και φράσεις. Αν αυτό δεν συμβαίνει, είναι κρίσιμο να γίνει παρέμβαση. Το ίδιο ισχύει όταν, στην ηλικία των 3 έως 6 ετών, παραμένουν φωνολογικές ή αρθρωτικές απλοποιήσεις, που φυσιολογικά θα έπρεπε σταδιακά να έχουν εξαλειφθεί.
Καινοτόμα παρέμβαση: Το παγκόσμιο πρωτοποριακό πρόγραμμα A.S.L.T.
Το A.S.L.T. program (Aquatic Speech and Language Therapy) είναι το πρώτο λογοθεραπευτικό πρόγραμμα στον κόσμο που εφαρμόζεται αποκλειστικά στο νερό και βασίζεται σε επιστημονικά τεκμηριωμένα δεδομένα. Εστιάζει κυρίως σε παιδιά με Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος και άλλες Αναπτυξιακές Διαταραχές.
Σύμφωνα με σχετική μελέτη, το A.S.L.T. παρουσιάζει σημαντικά καλύτερα αποτελέσματα από τις συμβατικές θεραπείες, τόσο στην ανάπτυξη του λεξιλογίου (εκφραστικού και αντιληπτικού) όσο και στη βελτίωση θεμελιωδών επικοινωνιακών δεξιοτήτων.
Το νερό ως καταλύτης ανάπτυξης στη λογοθεραπεία
Το υδάτινο περιβάλλον, με τις ιδιότητές του όπως η υδροστατική πίεση, η άνωση και η θερμότητα, ενισχύει τη σωματική και πνευματική χαλάρωση, μειώνει τα αισθητηριακά εμπόδια και αυξάνει την ικανότητα συγκέντρωσης του παιδιού. Επιπλέον, τα περισσότερα παιδιά βρίσκουν το περιβάλλον του νερού διασκεδαστικό και θελκτικό, γεγονός που διευκολύνει την προσήλωσή τους στις θεραπευτικές δραστηριότητες.
Η χρήση εξειδικευμένου υλικού σχεδιασμένου αποκλειστικά για εφαρμογή στο νερό ενισχύει την αποτελεσματικότητα του προγράμματος, επιταχύνοντας την απόκτηση των επιθυμητών δεξιοτήτων.
Θετικά αποτελέσματα και σε παιδιά εκτός φάσματος
Ο κ. Σουρβίνος επισημαίνει πως το A.S.L.T. δεν αφορά μόνο παιδιά με Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος, αλλά έχει αποδειχθεί εξίσου αποτελεσματικό και σε παιδιά που παρουσιάζουν καθυστέρηση στην ανάπτυξη λόγου και επικοινωνιακών δεξιοτήτων, χωρίς να εντάσσονται στο φάσμα.
Επιμέλεια: Ευγένιος Γκράουρ